Op jacht naar een tompouce

Donderdag 27 april 2017, Koningsdag, Lent -> Doesburg -> Bronckhorst -> Brummen (50 km).

Vandaag is het Koningsdag. Ik vergis me nog steeds en roep na vier jaar met WA nog vrolijk dat het Koninginnedag is. Tsja, dat komt nooit meer goed vrees ik. Maar ach, nog even en Amalia beklimt de troon, no worries.

Koningsdag 2017

Waar waren we? O ja, in Lent. Na een werkelijk perfect ontbijt in onze Pipowagen is het tijd om verder te gaan. De route volgt de Lek en vanaf de rivierdijk heb je een prachtig uitzicht. Onder een blauwe lucht met bolle, witte wolken bereiken we Doesburg. Koningsdag wordt hier met overgave gevierd. Het stadje aan de IJssel is oranje en rood-wit-blauw versierd met dweilorkesten op de straathoeken en een Oudhollandse markt waar een varken aan het spit wordt geroosterd. Een eindje verderop is een Hema, the place to be als je een lekkere tompouce wilt scoren. En zeg nou zelf, wat is Koninginnedag... eh... Koningsdag zonder? Nou, jammer dan, de Hema is hermetisch gesloten. Balen!

Doesburg werd pas in de 15e eeuw lid van de Hanze, een late bekeerling dus. Het is een prachtig, oud stadje met nog heel wat gebouwen uit de tijd van de Hanze. Midden in het centrum staat de gotische grote of St. Maartenskerk uit de 15e eeuw. Daar vlakbij, aan de Koepoortstraat, bevindt zich de Waag met daarnaast het stadhuis. Beide zijn gebouwd aan het begin van de 16e eeuw.

In de Waag werden in de Hanzetijd de inkomende goederen gewogen,, waarna er

Oudste kroeg van Nederland in Doesburg

belasting over werd geheven. De pachter van de Waag had ook het monopolie op de verkoop van geïmporteerde bieren in de stad, een vorm van naastenliefde die hem geen windeieren legde en die ertoe leidde dat de Waag nu bekend staat als de oudste kroeg van Nederland ('Stadsbierhuys sinds 1478', een aanrader - uiteraard vanwege de mosterdsoep...).'

We slapen in Brummen, aan de overkant van de IJssel. Op weg daarheen ligt Bronckhorst, het kleinste stadje van Nederland, Ook alweer zéér de moeite waard om te bekijken - totdat mijn fietsmaatje vraagt: 'Weet jij hoe laat de laatste pont gaat?' 'Eh... nee. Jij?' 'Was dit niet die pont die er zo vroeg mee stopt?' Ineens weten we het weer en als we twintig minuten later met de tong op de schoenen bij de IJssel staan, zijn we precies op tijd voor de laatste overtocht van de dag om vijf uur.

'Poes op de Muur' is de ietwat raadselachtige benaming van ons B&B in Brummen. We hebben een eigen huisje in de tuin dat van alle gemakken is voorzien. Eigenaar Hans en zijn vrouw Annelies hebben er plezier in om te koken voor hun gasten, dus na de douche kunnen we zo aanschuiven. Verrukkelijk, zowel het eten als de luxe van nergens meer heen te hoeven. En wat verschijnt daar op tafel bij de koffie? Niks poes op de muur, maar een heuse tompouce op het bord. Hoe goed kan het leven zijn op Koninginne... eh... Koningsdag!

De pipowagen in Lent

Stadhuis Zaltbommel

Woensdag 26 april 2017 - Zaltbommel -> Lent (55 km). Het was een dag met zon en kou, regen en wind, kortom alle smaken op één dag. Maar op de markt in Zaltbommel is het al zo warm dat we buiten koffie drinken. Het stadje dateert uit 850 na Christus en ontleent z'n naam aan het zout dat hier in de middeleeuwen veel werd verhandeld. In en om het centrum zijn nog veel mooie, oude gebouwen te zien. Vooral het van oorsprong middeleeuwse stadhuis en de vestingwerken uit de 14e eeuw zijn indrukwekkend.

Nou is Zaltbommel als begin van de Hanzeroute wel ietwat gezocht, want het is helemaal niet duidelijk of de stad ooit lid was van de Hanze. Maar goed, het wás een bekende handelsstad en gezien de ligging en het soort handel dat er plaatsvond, hád het gekund. Geen punt voor ons, wij gaan soepeltjes met dat soort dingen om, zolang de koffie maar goed is en dat is ie.

Verwilderd koolzaad langs de Lek

Over de Lekdijk richting Nijmegen blijkt pas goed hoe de lente na het koude voorjaar is uitgebroken.
Verwilderd koolzaad kleurt de bermen geel, overal in de weilanden staan ooievaars voedsel te zoeken en in de lucht scheren de boerenzwaluwen op zoek naar insecten. Wat is Nederland dan mooi!

Voor de wind weg peddelen we richting Nijmegen. Onderweg passeren we Tiel. Dat is een van de oudste handelssteden van Nederland. De stad is door de Noormannen in 838 compleet verwoest.Na de herbouw werd deze Hanzestad een belangrijke doorvoerhaven op de route van Keulen naar Engeland. Tiel is daarna nog een aantal keren verwoest. De laatste keer was tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij de hele mooie binnenstad verloren is gegaan.

De Pipowagen in Lent, mooi plekje om te overnachten

Nijmegen, de volgende Hanzestad op onze route, was al sinds 1402 lid van de Stedenbond. Daar is een hoop moois te zien, maar helaas ligt de stad aan de overkant van de Lek en is het inmiddels hard gaan waaien en regenen. Niet echt uitnodigend om de stad te bekijken. En bovendien lonkt het vooruitzicht van onze warme Pipowagen. Vrienden van de Fiets in Lent hebben dit alternatieve onderkomen in de tuin gezet waar ze onderdak bieden aan moede fietsertjes. Een mooi plekje, alleen... hoe leg je aan een medelander-die-pizza's-bezorgt in hemelsnaam uit wat precies een Pipowagen is??

De Hanze

Aan het eind van de middeleeuwen verdween langzaam maar zeker de macht van de adel ten gunste van de opkomende burgerij. De rol van de steden werd steeds belangrijker. Met de verspreiding van de boekdrukkunst en de toename van de internationale handel, ging de levensstandaard in de steden omhoog. Dit veroorzaakte een vraag naar luxe producten over heel de bekende wereld.

Er was in die tijd al veel handel in vis vanuit de Baltische staten met Duitsland, Nederland, Vlaanderen en Frankrijk. Op de terugreis namen de schippers zout mee om de vis na het vangen te kunnen zouten. Ook was er een levendige handel in graan, bont en bijenwas uit Rusland. Minder bekend is dat er ook stenen werden aangevoerd op deze manier. Deze dienden bijvoorbeeld voor de bouw van de St. Jan in Den Bosch. 

Met de groei van de Baltische handel, kwam er meer en meer behoefte aan goede en veilige infrastructuur. In 1159 werd speciaal hiervoor de Duitse stad Lübeck aan de Oostzee gesticht door de Saksische hertog Heinrich der Löwe. Deze datum wordt beschouwd als het begin van de Hanze.

Kaart van de Hanze

Wat was dat nou eigenlijk de Hanze? In essentie was de Hanze of Hanza een samenwerkingsverband tussen Noordduitse handelaren met handel die sterk gericht is op het gebied rond de Oostzee en Rusland. Deze ontwikkelde zich tot een machtige stedenbond. De belangrijkste doelen waren het beschermen van de aangesloten kooplieden en het uitbreiden van de handel. 

Historisch en organisatorisch wordt het bestaan van de Hanze in twee periodes verdeeld: 

• Van 1161 tot 1299 was de Hanze vooral een verbond van handelaren die gesteund werden door de stad van waaruit de handel gedreven werd, de zogenaamde Gotlandvaarders of de Hanze der kooplieden.
  
• Van 1356 tot haar einde in de 17e eeuw was de Hanze een verbond van handelssteden, de Stedenhanze. Bij deze Stedenhanze was de Hanzedag het hoogste bestuurlijke orgaan. Lübeck speelde hierin een cruciale rol. 

De Dertigjarige Oorlog (1618 - 1648) luidde het einde in van de Hanze. Eigenlijk speelde hier een bizarre samenloop van omstandigheden. De Dertigjarige Oorlog was in feite de strijd tussen de katholieken (lees Spanje en Oostenrijk) tegen de protestanten en speelde zich af in heel Europa. Het ging hierbij dus niet om politieke macht, maar om geloof. Zowel Denemarken, Zweden, Polen als Duitsland raakten betrokken bij deze oorlog. Daarbij ontstond een enorme paradox: daar waar landen elkaar op nationaal niveau in de haren vlogen, werkten bepaalde steden in diezelfde landen nauw samen. De tegengestelde belangen van de landen bleken uiteindelijk sterker dan de gemeenschappelijke belangen van de handelaren en de poging van de Hanze om als stedenverbond neutraal te blijven in de strijd, mislukte jammerlijk. In 1630 werd op een Hanzedag aan Lübeck, Bremen en Hamburg gevraagd om de belangen voor het gehele verbond te behartigen. Deze onmogelijke opgave betekende in feite het einde van de Hanze. 

Na het einde van de Dertigjarige Oorlog in 1648 met de Vrede van Westfalen heeft Lübeck nog een aantal pogingen ondernomen om de Hanze nieuw leven in te blazen. Tevergeefs. De laatste Hanzedag vond plaats in 1669 en daar kwamen slechts de afgevaardigden van zes steden bij elkaar. De lucratieve handel werd overgenomen door concurrenten waaronder de Hollanders. Met hun grotere schepen konden zij lagere vervoerskosten bieden en wonnen daarmee de strijd tegen de conservatievere schepen die de Hanzekooplieden nog gebruiken. Met de winst die de Hollanders in deze tijd maakten, werd de de basis voor de Gouden Eeuw in de 17e eeuw gelegd. Maar dat is weer een heel ander verhaal.