Eerst naar de kerk!

Bremervörde- > Hesedorf -> Mulsum -> Heinbockel -> Stade (42 km; totaal 662 km) ('s ochtends droog, 's middags stortregen)

Op slag van 12 fiets ik Stade binnen. En dat komt goed uit om drie redenen. Ten eerste was het vanochtend prachtig weer en straks gaat 't regenen. Ten tweede moet er gewassen worden en wat nat is, heeft tijd nodig om te drogen. Ten derde heb ik zo de hele middag om Stade te bekijken en dat is hard nodig, want dit is een geweldig mooi Hanzestadje. Ik wil maar zeggen: vakantie vieren op de fiets is gewoon hard werken!

Zoals altijd is er onderweg van alles te zien. Opvallend zijn de soms wel 6 m lange berketakken die voor vele huizen en boerderijen in Mulsum in de grond zijn gestoken. Wat is hier aan de hand? Een passerende dorpsbewoonster geeft uitleg: 'Dit zijn Pinkstertakken. Die worden geplant door de jongemannen die dit jaar belijdenis doen. Ze staan voor de huizen waar ongetrouwde jonge vrouwen wonen die dit jaar belijdenis doen en bij huizen waar een kind geboren is of waar mensen pas zijn komen wonen. Per tak betaalt de bewoner €10 en van dat geld wordt door het hele dorp met Pinksteren een groot feest gevierd op een van de boerderijen hier'. Wat een mooie traditie. Het klinkt  als een prachtige combi tussen een mooie aanleiding voor een feest en een effectieve huwelijksmarkt. In dit licht bezien is Tinder toch maar een armzalig gedoe.

Een eindje verder zijn twee boeren koeien naar de wei aan het brengen. Dat gebeurt op ingenieuze wijze: achter de tractor wordt een vierkante constructie van stalen buizen op wielen getrokken. Daarin bevinden zich vijf koeien die, wanneer de tractor gaat rijden, geen andere keus hebben dan braaf mee te marcheren. Een van de boeren zit schrijlings achterop het gevaarte en zwaait met een stok als de dames de neiging vertonen een verkeerde kant op te lopen. Je moet er maar op komen!

Stade ligt aan de Schwinde, een zijriviertje van de Elbe. Deze beschutte ligging aan het water maakte dat het stadje al vanaf de 9e eeuw bekend was als handels- en overslagplaats. Stade was een van de 70 bekendste Hanzesteden maar is desondanks twee keer uit de Hanze gezet, in 1419 en in 1601.

Als je de kaart bekijkt dan zie je dat Stade als een spin in het web van de Hanze ligt. Vanuit het stadje kwamen en vertrokken kooplieden over water en over land vanuit Novosibirsk in Rusland, Bergen in Noorwegen, Londen, Brugge en de Nederlandse Hanzesteden. Wie wat langer naar diezelfde kaart kijkt, ziet twee machtige buren: Hamburg en Bremen.

Met beide steden had Stade honderden jaren lang een haat-liefdeverhouding. De bisschoppen van Bremen hebben 100 jaar lang geprobeerd hun invloedssfeer uit te breiden naar Stade. Dat ging met wisselend succes. Terwijl de Bremer bisschop rond 1520 weer 's bezig was met een veldtocht om Stade eronder te krijgen, werd Bremen achter zijn rug om luthers. Dat gebeurde onder invloed van een Nederlandse prediker, Heinrich von Zütphen, een vriend van Luther.

Hamburg was weer een geval apart. Deze grote buur ligt iets verderop aan de Elbe en was niet te beroerd om, als het zo uitkwam, de schepen van kleine buur en Hanzegenoot Stade te plunderen. Handel drijven kun je in feite pas doen met betrouwbare partners. En dit voorbeeld toont aan dat het stedenverband Hanze ook zo z'n eigen probleempjes had. Het lijkt verdacht veel op de soap die zich soms afspeelt in EU-verband.

Uiteindelijk is Stade uit de Hanze gezet omdat ze - tegen de wil van de Hanze (lees Hamburg) en de keizer - een verbond waren aangegaan met Engelse lakenkooplieden. De Engelsen hadden geprobeerd in Hamburg voet aan wal te krijgen, maar waren daar geweigerd. Het was natuurlijk tegen het zere been dat de Engelsen vervolgens een profijtelijke liaison aangingen met kleine buur Stade. Tien jaar nadat Stade uit de Hanze werd gezet, sloot Hamburg alsnog een verdrag met de Engelsen.

Dit soort voorvallen tekenen de geschiedenis van de Hanze. In feite was het een voortdurende afweging tussen het eigenbelang van een stad wat soms weer lijnrecht stond tegenover het belang van een land of het belang van de kerk tegenover de staat.

Interessant is ook te bedenken dat iets als de Hanze nooit had kunnen bestaan als de opkomst van de kloosters en de uitvinding van de boekdrukkunst er niet voor had gezorgd dat er een soort revolutie in de communicatie ontstond. Wat ook meehielp, was dat er in een groot gedeelte van het gebied waarin de Hanze zich afspeelde Nederduits gesproken werd. Ook nu nog is het voor ons Nederlanders heel makkelijk om de Duitsers hier in de dorpen te verstaan.

Nog een fenomeen wat de Hanzehandel bevorderde, was het groeiende gebruik in de middeleeuwen om op bedevaartsreis te gaan. De kerken en kroegen op de bekende bedevaartswegen naar Jeruzalem, Rome en Compostella hebben veel bijgedragen aan het vormen van Europa-wijde netwerken mensen die informatie uitwisselden en zo een vruchtbare basis voor handelscontacten vormden -  naast het boetedoen uiteraard.

Hoe nauw kerk en koopman verbonden waren, blijkt uit een 16e eeuws voorschrift dat in heel Stade van toepassing was en streng werd gecontroleerd: op zon- en feestdagen was het verboden om handel te drijven en wijn te drinken vóórdat men de mis had bijgewoond. 'Eerst naar de kerk dus, 't is  maar dat je 't weet!

##########
Aanraders bij een bezoek aan Stade:
- rondje oude stad met o.a. Rathaus en de oude haven met houten kraan.
- Veel mooie vakwerkhuizen in Altstadt
- mooie oude boekwinkel in Grosse Schmiedestrasse (een v.d. beste van Duitsland)
- Museum Stade (o.a. over Hanze)
- Kaffeehaus Goebingen (vlakbij museum;  schijnt een v.d. beste cafés van Duitsland te zijn met grote keuze aan (enorme stukken) taart. Dit laatste heb ik alleen gezien natuurlijk...